De transitie naar duurzame warmte is nu te duur om wel te doen, maar wordt straks te duur om het niet gedaan te hebben.
De warmtetransitie is meer dan een technische uitdaging; het is een onmisbaar puzzelstuk van de energietransitie. Het heeft directe impact op gebouwen en bedrijfsprocessen en daarmee ook op de financiële gezondheid van jouw bedrijf of gezinsbudget. De urgentie wordt nóg groter met het nieuwe Europese emissiehandelssysteem ETS2 dat vanaf 2027 het gebruik van fossiele brandstoffen financieel afstraft. Niets doen zal ook geld kosten. Wat betekent dit nu voor jouw organisatie? En hoe kan je slim anticiperen? Hendrik-Jan Steeman, expert in energie- en warmtetransitie bij Arcadis, deelt in deze blog hoe je ook in de toekomst de warmtekosten onder controle houdt.
De urgentie van de warmtetransitie
In Vlaanderen is de vraag naar warmte vandaag ruim tweemaal zo groot als de vraag naar elektriciteit. Maar momenteel is slechts 7,5% van de warmtevoorziening hernieuwbaar. Dat aandeel zakt nog naar 2% als we biomassa zoals houtverbranding niet meerekenen. Om de doelstellingen van de Europese klimaatwet voor 2030 te halen, is de verduurzaming van warmte-opwekking dan ook een essentieel puzzelstuk.
Hoewel de businesscase voor de warmtetransitie momenteel nog vaak negatief uitvalt, is het financieel wel een noodzakelijke stap. De invoering van ETS2 markeert een grote verandering voor de lichte industrie, gebouw- en transportsector. Het brengt een einde aan gratis CO2-uitstoot en verhoogt de kostprijs voor het gebruik van fossiele brandstoffen voor (bijna) iedereen. Het systeem kent geen bovengrens voor emissiekosten, waardoor deze snel zullen oplopen om brandstofverbruik effectief te reduceren in lijn met de geformuleerde doelstelling. Geen actie ondernemen is daardoor niet alleen nefast voor het klimaat, maar ook voor je portemonnee. De opbrengsten van ETS2 worden ingezet om de energietransitie financieel te ondersteunen. De Europese Commissie zet ook al in op nieuwe ondersteuningsmechanismen, zoals het Europees innovatiefonds dat subsidies biedt voor de decarbonisatie van proceswarmte. Lees hier hoe je je kan voorbereiden op ETS2 >>
Nieuwe warmte-infrastructuur
De transitie naar een fossielvrije warmtevoorziening vraagt ingrijpende veranderingen bij zowel de warmteverbruikers als in de netinfrastructuur. Er zijn drie grote categorieën duurzame netinfrastructuur:
Elektrische netten
Met de overstap naar warmtepompen en e-boilers is een versterking van het elektriciteitsnet nodig. Dit hangt samen met de noodzaak om voldoende hernieuwbare elektriciteit op te wekken en te transporteren. Extra interconnecties met andere landen zijn een belangrijk deel van de oplossing.
Warmtenetten
Deze systemen transporteren warmte rechtsreeks van een bron naar meerdere afnemers en zijn effectief bij een hoge concentratie van warmtevraag, zoals in het stadsbreed warmtenet in Antwerpen.
Duurzame gasnetten
Denk aan waterstof, biogas en synthetisch gas. Geschikt voor industriële clusters met grote temperatuurbehoeften op hoge temperatuur. Hoewel de productie van groene moleculen momenteel nog financieel uitdagend is, zijn er al projecten in voorbereiding zoals de groene waterstoffabriek van PlugPower.
Deze oplossingen vragen om belangrijke investeringen op korte en lange termijn, maar zijn ook essentieel om te zorgen dat grote projecten in de bouw en industrie mogelijk blijven. Deze investeringen moeten immers congestie van het elektriciteitsnet voorkomen, maar ook negatieve milieueffecten van de huidige fossielgebaseerde economie verminderen (denk maar aan het overvolle stikstofbad). Ze creëren ruimte om allerlei nieuwe projecten ook effectief vergund te krijgen.
De transformatie binnen gebouwen en bedrijven
Naast externe infrastructuurveranderingen moeten bedrijven intern met hun installaties aan de slag zodat ze klaar zijn voor de nieuwe manier van warmte opwekken. Dit betekent in eerste instantie het optimaliseren van de warmtevraag zodat warmte op zo laag mogelijke temperatuur (en dus zo efficiënt mogelijk kan opgewekt worden. Dit transformatieproces kan jaren duren en verreist belangrijke private investeringen. Grote bedrijven anticiperen hierop en zijn nu al aan de slag met carbon roadmaps, zoals deze internationale autobouwer, en met concrete implementaties, zoals bij de HEINEKEN Company.
Het juiste moment om te investeren
Investeren bedrijven nu dan alleen vanwege hun eigen klimaatdoelstellingen? Natuurlijk speelt hun duurzaamheidsbeleid een rol, ESG trekt immers bepaalde investeerders aan. Maar de logica om er nu aan te beginnen is robuuster dan dat. Bij vervangingsinvesteringen aan het einde van de levensduur van de huidige fossiele warmte-opwekker, wordt rekening gehouden met de Total Cost of Ownership (TCO) en toekomstige CO2-kosten. Logisch. Maar om echt voorbereid te zijn, is proactief handelen een must. De transformatie van zowel de warmte-infrastructuur als de interne processen bij gebruikers kost zoveel tijd dat wachten tot de CO2-prijzen hoog genoeg zijn, betekent dat je eigenlijk al te laat reageert. De kost van emissierechten schiet verder door waardoor je uiteindelijk nog meer zal betalen.
De strategie van het vooruitgeschoven investeringsoptimum biedt een oplossing. Door proactief te investeren, valt het kantelpunt (waarbij de TCO van de duurzame optie goedkoper wordt dan de fossiele) binnen de doorlooptijd van het project. Hierdoor vallen de totale kosten uiteindelijk lager uit en blijven bedrijven op schema met hun klimaatdoelen. De visualisatie hieronder verduidelijkt dit.
Conclusie: wacht niet, denk vooruit
De warmtetransitie is een enorme uitdaging, maar ook een kans. Door tijdig voor te bereiden op de overstap naar duurzame warmteoplossingen, kunnen bedrijven optimaal profiteren van financiële ondersteuning en toekomstige hoge brandstoftaksen vermijden én zo zelfs een concurrentieel voordeel verkrijgen. Mijn oproep aan iedereen: denk na over de fossielvrije oplossing en de doorlooptijd die voor jouw situatie van toepassing is. Vermijd verrassingen en maak een financieel onderbouwd plan.
Wil je weten hoe jouw organisatie kan anticiperen op ETS2 en de warmtetransitie? Onze experten staan klaar om je te ondersteunen. Neem contact op en bouw mee aan een duurzame toekomst.
